ေရႊ အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ေရႊ လုပ္တဲ့ အေယာက္ ၁၀၀ မွာ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ က ေရႊေရာင္း ေရႊ၀ယ္ တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး နားမလည္ ၾက ပါဘူး။ နားမလည္သည့္ အတြက္ ဆုံးရႈံး နစ္နာမႈေတြျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ေရႊ နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး အေျခခံ ဗဟုသုတေလး မွ်ေ၀ေပးလိုက္ပါတယ္ . . .

 ေရႊ ဆိုသည္မွာ..........
- အေခါက္ေရႊ (သို႕မဟုတ္) မီးလင္း
- ၁၅ဲ ရည္ (ဆယ့္ငါးပဲရည္)
- ဒဂၤ ါး ရည္ (သို႕) ၁၂ ေရြးစပ္
- ၁၄ဲ ရည္ (ဆယ့္ေလးပဲရည္)
- ေရြး သံုးဆယ္စပ္
- မိုးႀကိဳး

"ေရႊ" ကို ခ်ိ္န္တြယ္ရာတြင္ "က်ပ္သား" ေပၚ မူတည္ စံျပဳ ၍ ခ်ိန္တြယ္ေသာေၾကာင့္ ေရႊအခ်ိန္ အတြယ္ တြင္
"က်ပ္သား" ၊ "ပဲသား" ၊ "ေရြးသား" ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္ ပါရွိသည္။

တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲသား
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္ အခ်ိန္)
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၀ ေရြးသား (မႏၱေလး အခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္ အခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၇.၅ ေရြးသား (မႏၱေလး အခ်ိန္) ။

 ေအာက္ပါတို႔မွာ ရန္ကုန္ အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ = ေရြး ၁၂၈
ငါးမူးသား = ၈ဲ (ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၄
တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၂
တစ္မူးသား = ၂ဲ = ေရြး ၁၆
တစ္ပဲသား = ေရြး ၈ ။


 ေအာက္ပါတို႔မွာ မႏၱေလး အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ =ေရြး ၁၂၀
ငါးမူးသား = ၈ဲ(ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၀
တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၀
တစ္မူးသား = ၂ဲ = ၁၅ ေရြး
တစ္ပဲသား = ၇.၅ ေရြး ။


 ေရႊ ၏ အရည္အေသြးႏွင့္ အေခၚေဝၚျဖစ္ေပၚပုံ ......
မီးလင္း ႏွင့္ အေခါက္ သည္ အတူတူ ေခၚေ၀ၚပံုသာ ကြဲသည္ ေရႊေစ်း အသံုးအႏႈန္း ကို အေခါက္ေရႊႏွင့္ သာ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္သူမ်ား အသံုးျပဳေျပာၾကားၾကသည္။
 
အေခါက္ေရႊ ဆိုသည္မွာ ၉၉.၉၉ ရာခိုင္ႏႈန္းျဒပ္စင္ျဖစ္သည္။

၁၅ဲ ရည္ ဆိုသည္မွာ အေခါက္ေရႊ ၁၅ဲ သားႏွင့္ ေၾကးနီ+ေဘာ္ အခ်ိဳးက် ၁ဲ (တစ္ပဲ) သားႏွင့္ေရာစပ္ၿပီး
တစ္က်ပ္သားျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

ဒဂၤ ါးရည္ (သို႕) ၁၂ ေရြးစပ္ ဆိုသည္မွာလည္း အေခါက္ေရႊ ၁၀၈ ေရြးကို ေၾကးနီ+ေဘာ္ ၁၂ ေရြးအခ်ဳိး က် ေရာစပ္ ထားတာျဖစ္သည္။

၁၄ ဲရည္ (ဆယ့္ေလးပဲရည္) ဆိုသည္မွာလဲ ထိုနည္း၄င္း အေခါက္ေရႊ ၁၄ဲ (ဆယ့္ေလးပဲ) သားကို
ေၾကးနီႏွင့္ ေဘာ္ အခ်ဳိးက် ၂ဲသား(ႏွစ္ပဲသား) ေရာစပ္ ထားျခင္းပဲျဖစ္ပါသည္။

 ေရြး သံုးဆယ္စပ္ ဆိုတာ ကေတာ့ အေခါက္ေရႊ သံုးမတ္သား ေရြး (သို႕) ၁၂ဲ သားကို ေၾကးနီႏွင့္
ေဘာ္ အခ်ဳိး က် ၁ မတ္သားေရာစပ္ ၍ တစ္က်ပ္သား ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

မိုးႀကိဳး- ဆိုသည္ မွာေတာ့ အေခါက္ေရႊ တစ္မတ္သား (၄ဲ) ကို ေၾကးနီ ႏွင့္ေဘာ္ အခ်ဳိးက် သံုးမတ္သား (၁၂ဲ) သားေရာစပ္ ၍ တစ္က်ပ္သားျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ ထားတာျဖစ္တယ္။
 
(မလြယ္လြန္းဖူးလားကြယ္)
အေခါက္ေရႊ တစ္က်ပ္သား ေစ်းဘယ္ေလာက္ ရိွတယ္ ဆိုတာ သိရင္ က်န္တဲ့ ေရႊ အမ်ဳိးအစားေတြ ရဲ႕ေစ်း ဟာလဲ ဘယ္ေလာက္ ရိွတယ္ ဆိုတာ ဒီလို ဒီလို ေဖာ္ျမဴလာေလးေတြ ရိွတယ္ . . . ။

မႏၱေလး အခ်ိန္အတြယ္ျဖင့္ တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ......
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂.၅ / ၁၂၀ = ၁၅ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၈ / ၁၂၀ = ဒဂၤ ါး ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၅ / ၁၂၀ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၀ / ၁၂၀ = ေရြးသံုးဆယ္ စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၀ / ၁၂၀ = မိုးႀကိဳးေစ်း ။

ရန္ကုန္ အခ်ိန္ အတြယ္ျဖင့္ ျပန္လည္ တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ....
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၂၀ / ၁၂၈ = ၁၅ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၅.၂ / ၁၂၈ = ဒဂၤါး ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂ / ၁၂၈ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၆ / ၁၂၈ = ေရြးသုံးဆယ္စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၂ / ၁၂၈ = မိုးႀကိဳးေစ်း ... ျဖစ္ပါသည္ ။

အေခါက္ေရႊ ဟာေပ်ာ့႔တယ္ ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ပါ၀င္ႏႈန္း မ်ားလာေလ ေရႊဟာ အရည္ ညံ႔ေလ မာ လာေလျဖစ္ ပါတယ္။ 

အေခါက္ေရႊ ကို မီး နဲ႕ နီရဲ လာေအာင္ အပူေပး ေရထဲ သို႕ ခ်လွ်င္ေသာ္၄င္း ဒီ အတိုင္းပဲ အေအးခံ လွ်င္ေသာ္ ၄င္း အ၀ါေရာင္ အတိုင္း မေျပာင္းလဲပဲျမင္ေတြ႕ရပါလိမ္႕မယ္။

 ေရႊထည္မ်ား ၀ယ္ယူ ၀တ္ဆင္ၿပီး ပါက ျပန္လည္ေရာင္းခ်ေသာအခါ ေဘာက္ခ်ာေပ်ာက္လွ်င္ေသာ္ ၄င္း မိမိ ၀ယ္ယူသည့္ဆိုင္ မဟုတ္ပဲ တစ္ျခားဆိုင္သို႕ေရာင္လွ်င္ေသာ္၄င္း ေစ်း အႏိွမ္ခံရပါတယ္။

အဲ့ဒါက ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ ေရႊထည္ တစ္ခု လုပ္ေတာ့မယ္ ဆိုရင္ ဂေဟေဆာ္ရတယ္။ အဲ့ဒီ ဂေဟ ေဆာ္ဖို႕က အထည္ လုပ္မည့္ေရႊ အမ်ဳိးအစား ၂ ဆ ကို ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ဆတူ ၀န္းက်င္ ေရာစပ္ ထားတဲ့ စပ္ခဲ ၁ ဆနဲ႕ေရာရတယ္။ ေရႊထည္ တစ္က်ပ္သား ဆိုပါက စပ္ခဲ ၁ ေရြး မွ စ၍ ၅ ေရြး ၆ ေရြးအထိ ၀င္ပါတယ္။

တစ္ခါ တစ္ရံ တစ္ပဲ ၀န္းက်င္သာ အတင္ခ်ိန္ ရိွတဲ့ နားကပ္ လက္စြပ္ တစ္ခုခုျပဳလုပ္ ပါကလဲ စပ္ခဲ ၁
ေရြး ၂ ေရြး အထိ၀င္ပါတယ္။ နားကပ္ တစ္ရံ ဆိုပါစို႕ ေရႊခ်ိန္ က ၁ဲ သားပဲ ရိွတယ္ စပ္ခဲ က ၂ ေရြးေလာက္ ၀င္ေနတယ္။

 ေရႊက ၅ ေရြးခြဲပဲ က်န္ေတာ့တယ္။ ဆိုင္က ကိုယ္၀ယ္ ခဲ့ေတာ့ ၁ဲ ဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္ တမ္း ေရႊ ပါတာ က ၁ဲ မျပည့္ဘူး။ အေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ က ၃ ေရြးေလာက္ေပးရတယ္။ ကိုယ္ ၀ယ္မယ္ ဆိုရင္ အတင္ခ်ိန္+ အေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ ၁၀.၅ ေရြးဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္တမ္း အဲ့ဒီ အထည္ မွာ ပါတဲ့ေရႊက ၅ ေရြး ခြဲ ေလာက္ပါတယ္။ 

ဒါကို မိမိ၀ယ္ယူတဲ့ ဆိုင္မွာ ျပန္ေရာင္းမယ္ ဆိုရင္ ျပႆ         နာ မရိွဘူး ေရႊခ်ိန္ ၁ဲ ကို လဲ ၁ဲ ဖိုးျပန္ေပးတယ္။
အေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ ၃ ေရြး ယူထားတာကိုလဲ အထည္ မပ်က္စီးေသးဘူး ဆိုရင္ တစ္၀က္ ဖိုးျပန္ေပးတယ္။ 

အဲ့ဒါေၾကာင့္ မိမိ ၀ယ္ယူတဲ့ ဆိုင္ကို ျပန္ေရာင္းမယ္ ဆိုရင္ အေလွ်ာ့တြက္ တစ္၀က္ေလာက္ပဲ ႐ႈံးတယ္။ အျခား ဆိုင္မွာ သြားေရာင္းမယ္ ဆိုပါက သူတို႕လုပ္ထားတဲ့ အထည္ မဟုတ္တဲ့ အတြက္ လက္ရိွ အထည္မွာ ပါတဲ့ ေရႊတန္ဖိုး ကိုပဲ တြက္၀ယ္မွာျဖစ္ပါတယ္။
 
 ေရႊ ပါ၀င္တာက ၅ ေရြးခြဲေလာက္ပဲ ရိွမယ္ ဆိုရင္ သူတို႕အတြက္ အျမတ္က တစ္ျခမ္းေလာက္ခ်န္ လိုက္မယ္ (တစ္ေရြး ၏ တစ္၀က္) ေရာင္းတဲ့လူမွာ ၅ ေရြးဖိုး ပဲျပန္ရေတာ့မယ္။
 
၀ယ္တုန္းက ဆယ္ေရြး နဲ႕ တစ္ျခမ္း ရိွတယ္ ငါးေရြးခြဲးေလာက္ ႐ႈံးသြားမယ္။ ေရႊဆိုင္ တစ္ဆိုင္ အေနျဖင့္ မိမိေရာင္း လိုက္ေသာ အထည္ မိမိဆီျပန္ မလာေလ ႀကိဳတ္ေလပဲ။
 
တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြက က်ေတာ့လဲ ေရႊအရည္ မျပည့္မွိဘူး ၁၅ဲ ရည္ ဆိုရင္ ၁၄ဲ ရည္ေလာက္ပဲ ရိွတယ္။ တစ္က်ပ္သား ကို တစ္ပဲ ပိုစပ္ ထားတဲ့ အတြက္ တစ္ပဲ ကို ေလးေသာင္း ငါးေသာင္း ၀န္းက်င္မွာ ရိွတယ္။ 

တစ္ရက္ ကို ႏွစ္က်ပ္သားေရာင္းရရင္ တစ္သိန္းေလာက္ က အေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ မပါေသးဘူး ပိုစပ္ ထား တဲ့ အတြက္နဲ႕တင္ျမတ္ေနၿပီ။

 ျပန္လာေရာင္းေတာ့ ျပန္ေပးလိုက္တယ္။ ဘာျဖစ္လဲ ကိုယ္လုပ္ထားတဲ့ ဟာ ကိုယ္ျပန္ေပးရတာ။ ၾကားထဲ မွာ ေငြသံုးရတာေပါ့။ ျပန္မလာေတာ့ဘူး ဆိုရင္ အျမတ္ က်န္ေနလိုက္တာေပါ့။

တစ္ကယ္ေတာ့ ဒါဟာ ၀ယ္ယူတဲ့ လူဆီ ကေန ပိုစပ္ထားတဲ့ အတြက္က ခိုးလိုက္တာပဲ။ ေရႊ အေၾကာင္း ဆိုရင္ နားမလည္တဲ့ လူက မ်ားေတာ့ တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြ က ညစ္ပတ္တယ္ ေရႊထည္ က ၀ယ္ထား တာ ၾကာေနၿပီ ။ ၀ယ္တုန္းကေစ်း နဲ႕ ျပန္ေရာင္းတဲ့ အခ်ိန္ေစ်းဟာလဲေတာ္ေတာ္ကြာေနတယ္။ 

ဥပမာ.......  ၀ယ္တုန္းက တစ္သိန္း ေပးထားရတယ္ ဆိုရင္ အခု တစ္သိန္းခြဲေလာက္ ရ ရမွာ။ ဒါေပမယ့္ တစ္သိန္း သံုးေသာင္းေလာက္ပဲ ေပးတယ္။ ေရာင္းတဲ့လူ ကလဲ နား မလည္ေတာ့ သံုးေသာင္းေလာက္ျမတ္ တာနဲ႕ ေက်နပ္ေနတယ္ အဲ့ဒါမ်ဳိးေတြ လုပ္ၾကတယ္။

 ေရႊဆိုင္ႀကီးေတြမွာ ေရာင္းလိုက္ရတဲ့ အထည္ တစ္၀က္ေလာက္က ဆိုင္ကိုျပန္လာ တယ္။ တစ္ ၀က္ေလာက္ က ဆိုင္ ကို ၿပန္မလာေတာ့ဘူးလို႕ ခန္႕မွန္းေျခသိရပါတယ္။ ေရႊထည္မ်ား ၀ယ္ယူမည္ ဆိုပါက ထိုကဲ့သို႕ ရိွပါသည္။

တစ္ကယ္လို႕ ပိုက္ဆံေပ်ာက္ပ်က္သြားမွာ စိုးလို႕ ေရႊ၀ယ္ထားခ်င္တယ္ ဆိုရင္ အခဲလိုက္ ၀ယ္ထားတာ
အဆင္ အေျပဆံုးပါ။ တစ္က်ပ္သား ကို ေရာင္းေစ်းနဲ႕ ၀ယ္ေစ်း ၁၅၀၀ ပဲ ခြါတယ္။ ဒါကလဲ ေခါက္ေရႊ
သီးသန္႕ေရာင္းတဲ့ ဆိုင္ေတြ ေစ်းမွန္တဲ့ ဆိုင္ေတြမွပါ။

တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆုိင္မ်ားဆို ၀ယ္တဲ့အခါမွာ လက္ရိွေပါက္ေစ်းထက္ တစ္ေသာင္းေလာက္ ပိုေရာင္း တယ္ ျပန္ ၀ယ္ တဲ့ အခ်ိန္က်ေတာ့ တစ္ေသာင္းေလာက္ ေလ်ာ့ေပးျပန္ေရာ ၀ယ္ေတာ့ တစ္ေသာင္းနာ ေရာင္းေတာ့ တစ္ေသာင္း နာ။
 
ရြာသူ ရြာသား အေပါင္းကို ဗဟုသုတျဖစ္ေစလိုတဲ့ ေစတနာ နဲ႕ ေရးလိုက္တာပါ။ အမွားမ်ား မျပည့္ စံုသည္ မ်ား ေတြ႕ရိွရ ပါက ျပန္လည္ ျဖည့္စြက္ေပးၾကပါရန္ . . . . . ။ ။

 ေရႊတန္ဖိုး တြက္ခ်က္နည္း ............
ျမန္မာႏိုင္ငံသံုး ေရႊခ်ိန္တြယ္ စနစ္ျဖစ္သည့္ က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး ျဖင့္ ေရႊ တန္ဖိုးကို တြက္ၾကည့္ၾကရေအာင္ . . .။

ရန္ကုန္ အေလးခ်ိန္ စနစ္ျဖင့္ တြက္သည္ .....
အဆင့္(၁)။ ။ ေရႊ အေလးခ်ိန္ "က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး" ကို "က်ပ္သား" သို႔ ဖြဲ႕ယူပါ။
အဆင့္(၂)။ ။ ရရွိေသာ "က်ပ္သား" ကို ေရႊ တစ္က်ပ္သား ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေျမွာက္ ပါက ေရႊအေလးခ်ိန္ အတြက္ က်သင့္ တန္ဖိုးကို ရရွိပါမည္။

Formula:
ေရြး / 128 + ပဲ / 16 + က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊ အေလးခ်ိန္ ၏ က်သင့္ေငြေပါင္း
ဥပမာ:......
ေရႊ ၁ က်ပ္သားလွ်င္ 650,000 ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေရႊခ်ိန္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြး အတြက္ သင့္ေငြေပါင္းကို ရွာမယ္ ဆိုရင္ ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာ မွ ေရႊ တန္ဖိုးတြက္နည္း ။
 
5 / 128 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625
 
ဒါေၾကာင့္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြး ကို 797265.625 က်သင့္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
 
မွတ္ခ်က္ .. ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာ ကို ရန္ကုန္ေရြး နဲ႔ တြက္ျပီး မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာ ကို မႏၱေလးေရြး နဲ ႔ပဲ တြက္ ရပါမယ္ ။
ဥပမာ ; မႏၱေလးေရြး စနစ္ ၁၂၀ ထားျပီးေတာ့ ...
5 / 120 + 3 / 16 x 650.000 ဆိုျပီး တြက္ရင္ တန္ဖိုး မတူတာ ထြက္လာပါ့မယ္ ။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာ ကို မႏၱေလး လို တြက္လွ်င္ ( 5 x 120 / 128 ) ÷ 120 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625 ။ ဆိုျပီး တြက္ရပါလိမ့္မယ္။
 
ဆိုလိုတာက ရန္ကုန္ေရြး ကို မႏၱေလးေရြးျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။

မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာ မွ ေရႊ တန္ဖိုးတြက္နည္း ...
ေရြး / 120 + ပဲ / 16 က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊအေလးခ်ိန္က်သင့္ေငြေပါင္း။

Myanmar ပိႆ      ာ Viss vs Kilogram/gram
Table of mass units
Myanmar Matric Imperial/US
ရဲြေလး yway lay = 136.078 mg = 2.1 grain
ရဲြဲျကီး yway gyi = 272.155 mg = 4.2 grain
ပဲသား petha = 1.02058 g = 15.75 grain
မူးသား mutha = 2.04117 g = 31.5 grain
မတ္သား mattha = 4.08233 g = 63 grain
ငါးမူးသား nga mutha = 8.16466 g = 0.288 oz
က ်ပ္သား kyattha = 16.3293 g = 0.576 oz
အဝက္သား awettha = 204.117 g = 7.2 oz
အစိတ္သား aseittha = 408.233 g = 14.4 oz
ငါးဆယ္သား ngase tha = 816.466 g = 1.8 lb
ပိႆ      ာ   peittha = 1.63293 kg = 3.6 lb
အခ်ိန္ တစ္ရာ achein taya = 163.293 kg = 360 lb
"five mutha", but in fact it is only four. ဟု ဝီကီပီးဒီးယား တြင္ ျပထားသည္၊
 
သို႔ေသာ္ ငါးမူးသား ဆိုသည္မွာ ေငြ တစ္က်ပ္ ၏ တစ္ဝက္ ျပားငါဆယ္ ကို ျမန္မာက ငါးမူး ဟုေခၚေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ ဟု ယူဆပါသည္ ။

Traditionally known က်ပ္သား as a tical in English.
Traditionally known ပိႆ      ာ as a viss in English.




credit to all webs.
U Naing Win - facebook

 Kyaw Naing Win